ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Designed by Asterias GDG
Του Μάκη Αξιώτη
Τα πετρώματα που σχηματίζουν τον «τόπο» της Γέρας ανήκουν στην παλαιά σειρά των αυτοχθόνων προαλπικών και προαλπικών σχηματισμών. Δηλαδή ανήκουν στο υπόστρωμα της νήσου χωρίς μεταγενέστερα προιόντα ηφαιστειακής δράσης, όπως στο υπόλοιπο νησί. Έτσι έχουμε σχιστόλιθους (μοσχοβιτικοί – χαλαζιακοί – και υδρομαρμαρυγιακοί, μαρμαρυγιακοί – χαλαζιακοί, σεριτικοί, ασβεστιτικοί) και μεταψαμμίτες. Ανάμεσά τους παρεμβάλλονται, φακοί ή και μικροενστρώσεις ασβεστολιθικών πετρωμάτων (Είναι τα μάρμαρα τα γκρίζα, τα μαύρα, τα μπλε-γκρίζα (τασλίκ) που τα βλέπουμε παντού). Όλα αυτά ανήκουν στους Νεοπαλαιοζωϊκούς σχηματισμούς (Κοντά στα 300 εκατομμύρια χρόνια).
Μία από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις κρυσταλλικών ασβεστολίθων και δολομιτών (πάχος 250μ) αποτελεί το Πετροβούνι, ενώ στο Όρος αυτά τα πετρώματα αποκτούν πάχος 300μ. (Όλο το βουνό). Άλλοι ασβεστολιθικοί όγκοι είναι το μάρμαρο Κοκότσι, το Παλιόκαστρο, τα νησιά Άγιος Βασίλειος, Μυρσίνια και πολλές άλλες γνωστές κορφές ανάμεσα στον ελαιώνα. Μέσα σε αυτούς τους όγκους βρέθηκαν και απολιθώματα αυτής της μακρινής εποχής (τρηματοφόρα, φύκη κ.α.).
Σχιστόλιθοι χαλαζιακοί, σερικιτικοί, και φυλλίτες με μικρές πάλι παρεμβολές ασβεστολίθου, που ανήκουν όμως στους Τριασικούς σχηματισμούς (Αρχή του Μεσοζωϊκού αιώνα) εκτείνονται από τα στόμια των κόλπων έως τα Μυρσίνια σαν συνέχεια της Αμαλής, απέναντι. Όλος τώρα ο Κάμπος σκεπάζεται από πολύ πρόσφατους τεταρτογενείς τεφρούς και ερυθρούς αργίλους (το υλικό των κεραμικών κλιβάνων που από τα πανάρχαια χρόνια υπάρχουν στη περιοχή), άμμους και κρόκαλες, έργο των ποταμών¹.
Εντύπωση προκαλεί η ύπαρξη πυριγενών πετρωμάτων (βασάλτες και ενδιάμεσες λάβες) προϊόντα ηφαιστειογενούς δράσης του Πλειόκαινου στο ακρωτήρι της Καβουρόλιμνης , όπου ευρίσκεται και «κρατήρας» στην άκρη του².
Επίσης δύο περιοχές που αποτελούνται από παλαιότερα ηφαιστειογενή πετρώματα (Ιγνιβρίτες του Νεογενούς) ευρίσκονται στην περιοχή Πεύκαρα (δίπλα στον δρόμο για Πλωμάρι) και στον Μαύρο Λάκκο (πριν τις Λίμνες). Είναι γνωστό ότι από τα λατομεία αυτών των περιοχών βγήκαν οι πέτρες που έφτιαξαν τα ωραιότατα κωδωνοστάσια του Παλαιοκήπου και Παππάδου καθώς και τους νάρθηκες των ενοριακών ναών Παλαιοκήπου, Παππάδου και Πλακάδου (κίτρινα, γκρίζα, καφετιά, ροζ).
Επίσης είναι γνωστό το σκούρο γκρι-μπλε μάρμαρο με τα λευκά νερά, που έβγαινε από το λατομείο Τασλίκ , δίπλα στο Σκόπελο. Σε όλη τη Γέρα υπάρχουν κομψοτεχνήματα λιθογλυπτικής, από αυτό το υλικό.
Θα πρέπει να αναφερθούν τα λατομεία ασβεστίτη τα οποία είτε ως γαλαρίες (Καρυώνα – Όρος) είτε ως επιφανειακές εκμεταλλεύσεις (Λιγωνάρι) έδιναν το υλικό για τις νταλκομηχανές, σπαστήρες που κονιοποιούσαν το πέτρωμα και το χρησιμοποιούσαν για νόθευση του σαπουνιού (Λανθασμένα ονομάζονται τάλκ). Γι’ αυτό γράφει ο Μιχάλης Στεφανίδης³ «Εντός ασβεστολιθικών πετρωμάτων, ευρίσκονται σωροί ασβεστίτου κατά ρομβόεδρα μετ’ αραγωνίτου του βασιρρόμβου κρυσταλλικού συστήματος, όν από του 1890 χρησιμοποιούσιν εις ασβεστοκονίας και ως νόθευμα του σάπωνος αντί του τάλκη».
Μεταλλευτική δραστηριότητα αναφέρεται και στη θέση Νίτσα δίπλα στον Μεσαγρό. Από εδώ εξορυσσόταν μέσα από τους σχιστόλιθους αντιμονίτης (Θειούχο Αντιμόνιο). Γράφει γι’αυτό πάλι ο Μ. Στεφανίδης3: «Παρά Παπάδον Γέρας εις θέσιν Νίτσα εν σχιστολίθω, καλής μεν ποιότητας, ποσότητας μικράς, μετ’ ώχρας και αιματίτου. Αυτόθι σώζεται στοά παλαιάς εκμετάλλευσης μήκους ωσεί μέτρων 40 και ύψους 2». Για τα ίδια μεταλλεία γράφει στα 1855 o Bontan⁴ (μέλος της Γαλλικής Σχολής Αθηνών) «Κοντά στο Μεσαγρό, ένας Γάλλος Μηχανικός ο κ. Jourdan εκμεταλλεύεται ένα ορυχείο αντιμονίου, που ανήκει στον διοικητή του νησιού Ισμαήλ Πασά». Υπάρχουν ακόμα οι πέντε στοές.
Οι ασβεστόλιθοι της περιοχής επίσης χρησίμευαν για την εξαγωγή ασβέστη. Τα ασβεστοκάμινα, με την ιδιάζουσα ημικυκλική κατασκευή είναι σκόρπια (μνημεία πια) σ’όλη την έκταση της Γέρας.
Επίσης ο πηλός (το λινόχωμα) του κάμπου χρησίμευε για τα ονομαστά πήλινα αντικείμενα (καθώς και κεραμίδια και τούβλα) που έφτιαχναν στην περιοχή της Γέρας. Τα καμίνια εδώ είχαν τετράγωνη διατομή και δεν ήταν του τύπου Μανταμάδου (κυλινδρικά).
Θυμάμαι του Χατζηχρήστου, (Παππάδος), του Πλέλλη (δρόμος προς Πέραμα), του Παπαντωνίου (δρόμος προς Παλαιόκηπο), του Κυριαζή (Παππάδος) και ένα στο Πέραμα (δίπλα στο εργοστάσιο της Εγγλέζας. Γύρω στα 1936 (Λεύκωμα Γεωργικού Επιμελητηρίου Λέσβου 1936 και Οδηγός Γαβριηλίδη (1935-36-37)⁵ αναφέρονται τα αγγειοπλαστεία των Β.Ιατρού, Ευστράτιου Σουβατζή, Σπύρου Ελευθεράκη, Βασ. Κουτσουρίδη, Ευστρ. Χατζηχρήστου, και του Ευστρ. Ποδαρά (Παλαιόκηπος). Του Χρήστου Τσουκαλά (Σκόπελος) Μέχρι τελευταία δούλευε στον Παλαιόκηπο ο Ερμόλαος Κατσουρίδης5 .
Υποσημειώσεις
1) ΙΓΜΕ & Ματαράγκα – Γ. Κατσικάτσος – Γ. Μαγκίρος. Μ. Τριανταφύλλη. Γεωλογική Μελέτη της Νήσου Λέσβου 1993.
2) J.Hecht, Γεωλογικοί Χάρτες Λέσβου 1972.
3) Μιχαήλ Κ. Στεφανίδης, Χυμεία και Λέσβος, Τεργέστη 1909.
4) Παναγιώτη Παρασκευαΐδη, Οι Περιηγητές για τη Λέσβο, Μυτιλήνη 1983 (Β’έκδοση) σελ. 142.
5) Σοφοκλή Κούτρη, Κεραμικές μορφές της Λέσβου, Αθήνα 1999.
Του Μάκη Αξιώτη
Τα πετρώματα που σχηματίζουν τον «τόπο» της Γέρας ανήκουν στην παλαιά σειρά των αυτοχθόνων προαλπικών και προαλπικών σχηματισμών. Δηλαδή ανήκουν στο υπόστρωμα της νήσου χωρίς μεταγενέστερα προιόντα ηφαιστειακής δράσης, όπως στο υπόλοιπο νησί. Έτσι έχουμε σχιστόλιθους (μοσχοβιτικοί – χαλαζιακοί – και υδρομαρμαρυγιακοί, μαρμαρυγιακοί – χαλαζιακοί, σεριτικοί, ασβεστιτικοί) και μεταψαμμίτες. Ανάμεσά τους παρεμβάλλονται, φακοί ή και μικροενστρώσεις ασβεστολιθικών πετρωμάτων (Είναι τα μάρμαρα τα γκρίζα, τα μαύρα, τα μπλε-γκρίζα (τασλίκ) που τα βλέπουμε παντού). Όλα αυτά ανήκουν στους Νεοπαλαιοζωϊκούς σχηματισμούς (Κοντά στα 300 εκατομμύρια χρόνια).
Μία από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις κρυσταλλικών ασβεστολίθων και δολομιτών (πάχος 250μ) αποτελεί το Πετροβούνι, ενώ στο Όρος αυτά τα πετρώματα αποκτούν πάχος 300μ. (Όλο το βουνό). Άλλοι ασβεστολιθικοί όγκοι είναι το μάρμαρο Κοκότσι, το Παλιόκαστρο, τα νησιά Άγιος Βασίλειος, Μυρσίνια και πολλές άλλες γνωστές κορφές ανάμεσα στον ελαιώνα. Μέσα σε αυτούς τους όγκους βρέθηκαν και απολιθώματα αυτής της μακρινής εποχής (τρηματοφόρα, φύκη κ.α.).
Σχιστόλιθοι χαλαζιακοί, σερικιτικοί, και φυλλίτες με μικρές πάλι παρεμβολές ασβεστολίθου, που ανήκουν όμως στους Τριασικούς σχηματισμούς (Αρχή του Μεσοζωϊκού αιώνα) εκτείνονται από τα στόμια των κόλπων έως τα Μυρσίνια σαν συνέχεια της Αμαλής, απέναντι. Όλος τώρα ο Κάμπος σκεπάζεται από πολύ πρόσφατους τεταρτογενείς τεφρούς και ερυθρούς αργίλους (το υλικό των κεραμικών κλιβάνων που από τα πανάρχαια χρόνια υπάρχουν στη περιοχή), άμμους και κρόκαλες, έργο των ποταμών¹.
Εντύπωση προκαλεί η ύπαρξη πυριγενών πετρωμάτων (βασάλτες και ενδιάμεσες λάβες) προϊόντα ηφαιστειογενούς δράσης του Πλειόκαινου στο ακρωτήρι της Καβουρόλιμνης , όπου ευρίσκεται και «κρατήρας» στην άκρη του².
Επίσης δύο περιοχές που αποτελούνται από παλαιότερα ηφαιστειογενή πετρώματα (Ιγνιβρίτες του Νεογενούς) ευρίσκονται στην περιοχή Πεύκαρα (δίπλα στον δρόμο για Πλωμάρι) και στον Μαύρο Λάκκο (πριν τις Λίμνες). Είναι γνωστό ότι από τα λατομεία αυτών των περιοχών βγήκαν οι πέτρες που έφτιαξαν τα ωραιότατα κωδωνοστάσια του Παλαιοκήπου και Παππάδου καθώς και τους νάρθηκες των ενοριακών ναών Παλαιοκήπου, Παππάδου και Πλακάδου (κίτρινα, γκρίζα, καφετιά, ροζ).
Επίσης είναι γνωστό το σκούρο γκρι-μπλε μάρμαρο με τα λευκά νερά, που έβγαινε από το λατομείο Τασλίκ , δίπλα στο Σκόπελο. Σε όλη τη Γέρα υπάρχουν κομψοτεχνήματα λιθογλυπτικής, από αυτό το υλικό.
Θα πρέπει να αναφερθούν τα λατομεία ασβεστίτη τα οποία είτε ως γαλαρίες (Καρυώνα – Όρος) είτε ως επιφανειακές εκμεταλλεύσεις (Λιγωνάρι) έδιναν το υλικό για τις νταλκομηχανές, σπαστήρες που κονιοποιούσαν το πέτρωμα και το χρησιμοποιούσαν για νόθευση του σαπουνιού (Λανθασμένα ονομάζονται τάλκ). Γι’ αυτό γράφει ο Μιχάλης Στεφανίδης³ «Εντός ασβεστολιθικών πετρωμάτων, ευρίσκονται σωροί ασβεστίτου κατά ρομβόεδρα μετ’ αραγωνίτου του βασιρρόμβου κρυσταλλικού συστήματος, όν από του 1890 χρησιμοποιούσιν εις ασβεστοκονίας και ως νόθευμα του σάπωνος αντί του τάλκη».
Μεταλλευτική δραστηριότητα αναφέρεται και στη θέση Νίτσα δίπλα στον Μεσαγρό. Από εδώ εξορυσσόταν μέσα από τους σχιστόλιθους αντιμονίτης (Θειούχο Αντιμόνιο). Γράφει γι’αυτό πάλι ο Μ. Στεφανίδης3: «Παρά Παπάδον Γέρας εις θέσιν Νίτσα εν σχιστολίθω, καλής μεν ποιότητας, ποσότητας μικράς, μετ’ ώχρας και αιματίτου. Αυτόθι σώζεται στοά παλαιάς εκμετάλλευσης μήκους ωσεί μέτρων 40 και ύψους 2». Για τα ίδια μεταλλεία γράφει στα 1855 o Bontan⁴ (μέλος της Γαλλικής Σχολής Αθηνών) «Κοντά στο Μεσαγρό, ένας Γάλλος Μηχανικός ο κ. Jourdan εκμεταλλεύεται ένα ορυχείο αντιμονίου, που ανήκει στον διοικητή του νησιού Ισμαήλ Πασά». Υπάρχουν ακόμα οι πέντε στοές.
Οι ασβεστόλιθοι της περιοχής επίσης χρησίμευαν για την εξαγωγή ασβέστη. Τα ασβεστοκάμινα, με την ιδιάζουσα ημικυκλική κατασκευή είναι σκόρπια (μνημεία πια) σ’όλη την έκταση της Γέρας.
Επίσης ο πηλός (το λινόχωμα) του κάμπου χρησίμευε για τα ονομαστά πήλινα αντικείμενα (καθώς και κεραμίδια και τούβλα) που έφτιαχναν στην περιοχή της Γέρας. Τα καμίνια εδώ είχαν τετράγωνη διατομή και δεν ήταν του τύπου Μανταμάδου (κυλινδρικά).
Θυμάμαι του Χατζηχρήστου, (Παππάδος), του Πλέλλη (δρόμος προς Πέραμα), του Παπαντωνίου (δρόμος προς Παλαιόκηπο), του Κυριαζή (Παππάδος) και ένα στο Πέραμα (δίπλα στο εργοστάσιο της Εγγλέζας. Γύρω στα 1936 (Λεύκωμα Γεωργικού Επιμελητηρίου Λέσβου 1936 και Οδηγός Γαβριηλίδη (1935-36-37)⁵ αναφέρονται τα αγγειοπλαστεία των Β.Ιατρού, Ευστράτιου Σουβατζή, Σπύρου Ελευθεράκη, Βασ. Κουτσουρίδη, Ευστρ. Χατζηχρήστου, και του Ευστρ. Ποδαρά (Παλαιόκηπος). Του Χρήστου Τσουκαλά (Σκόπελος) Μέχρι τελευταία δούλευε στον Παλαιόκηπο ο Ερμόλαος Κατσουρίδης5 .
Υποσημειώσεις
1) ΙΓΜΕ & Ματαράγκα – Γ. Κατσικάτσος – Γ. Μαγκίρος. Μ. Τριανταφύλλη. Γεωλογική Μελέτη της Νήσου Λέσβου 1993.
2) J.Hecht, Γεωλογικοί Χάρτες Λέσβου 1972.
3) Μιχαήλ Κ. Στεφανίδης, Χυμεία και Λέσβος, Τεργέστη 1909.
4) Παναγιώτη Παρασκευαΐδη, Οι Περιηγητές για τη Λέσβο, Μυτιλήνη 1983 (Β’έκδοση) σελ. 142.
5) Σοφοκλή Κούτρη, Κεραμικές μορφές της Λέσβου, Αθήνα 1999.