Δημοτική Ενότητα Πλωμαρίου

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ

Το σημερινό Πλωμάρι μέχρι το 1843 ήταν ένας ασήμαντος οικισμός στη θάλασσα, με λίγα σπίτια και αποθήκες στις εκβολές του ποταμού Σεδούντα που απ’ αυτόν πήρε το όνομά του, Ποταμός.

Το παλιό Πλωμάρι βρισκόταν σε απόσταση δέκα χιλιομέτρων βόρεια του Ποταμού και σε υψόμετρο 600 περίπου μέτρων μέσα σε δασωμένη περιοχή, αόρατη από τη θάλασσα. Κατά πάσα πιθανότητα η δημιουργία του ανάγεται στα μεσαιωνικά χρόνια, τότε που οι κάτοικοι των παραλίων των νησιών εξαιτίας των συχνών επιδρομών των Σαρακηνών, των Φράγκων και των Τούρκων αποσύρονταν στην ενδοχώρα και ίδρυαν οικισμούς αθέατους από τη θάλασσα. Αυτό ίσχυσε και για το Πλωμάρι.

Οι πλωμαρίτες λοιπόν, εγκατεστημένοι στη δασώδη αυτή περιοχή, την αόρατη από τη θάλασσα, οργανώθηκαν σε κοινωνία υποδειγματική, μετέτρεψαν τον άγονο και δασώδη τόπο σε ατέλειωτους ελαιώνες και απέκτησαν συν τω χρόνω οικονομική αυτάρκεια και δύναμη, παρά την τουρκική κυριαρχία. Έχτισαν νωρίς σχολείο και στα τέλη του 18ου αιώνα ανοικοδόμησαν δυο λαμπρές εκκλησίες, τη Μεταμόρφωση και τον άγιο Ιωάννη Θεολόγο που μέχρι σήμερα λαμπρύνουν την περιοχή καθώς έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία.

Στα 1841 και 1843 δυο μεγάλες πυρκαγιές κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος του Πλωμαρίου και πολλοί κάτοικοι, οι πιο εύποροι, άρχισαν να μετακομίζουν στο μέχρι τότε ασήμαντο επίνειο, τον Ποταμό, με αποτέλεσμα να μεταβληθεί η οικιστική κατάσταση και η κοινωνική δομή της περιφέρειας Πλωμαρίου. Από τότε η Χώρα Πλωμαρίου μαζί με τον περισσότερο πληθυσμό της έχασε και το όνομά της. Ονομάσθηκε «Μέγα Χωρίον» και σήμερα ονομάζεται Μεγαλοχώρι ή Καμένο Χωριό.

Οι Πλωμαρίτες στον Ποταμό ανέπτυξαν μεγάλη δραστηριότητα με αποτέλεσμα τη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Χτίζονται ελαιοτριβεία, πυρηνεργοστάσια, σαπωνοποιεία και κατά συνέπεια αναπτύσσεται δυναμικό εμπόριο του ελαιόλαδου και των παραγώγων του με την απέναντι Μικρασία, κυρίως τη Σμύρνη, τη Ρεδαιστό, την Κωνσταντινούπολη, τη Βραϊλα, τη Βάρνα, την Οδησσό και το μεγαλύτερο μέρος της περιφέρειας του Πόντου.

Το Πλωμάρι τηv περίοδο αυτή διαθέτει τρεις ταρσανάδες που φτιάχνουν πλοία που παραγγέλλονται από όλη την ελεύθερη Ελλάδα αλλά και από την Οθωμανική αυτοκρατορία.

Ακολουθούν εμπορικές συνεργασίες με ευρωπαϊκούς οίκους που αποφέρουν τεράστια κέρδη και αρχίζει να αναπτύσσεται μια δυναμικά ανερχόμενη αστική τάξη. Ακολουθεί ένας πρωτοφανής οικοδομικός οργασμός. Χτίζονται αρχοντικά, περικαλλείς εκκλησίες, σχολεία, πνευματικά κέντρα και οι εύποροι πλωμαρίτες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό προσφέρουν αφειδώς χρήματα για την ανάπτυξη του τόπου τους.

Αυτή η άνθιση συνεχίστηκε ασταμάτητα μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε η Λέσβος με τους Βαλκανικούς πολέμους απελευθερώθηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία, τον Νοέμβριο του 1912 και μέχρι το 1922 με τη μικρασιατική καταστροφή. Ακολουθεί η απώλεια της Μικρασίας, ο διωγμός, αφετηρία για οικονομική συρρίκνωση για το Πλωμάρι και για τη Λέσβο συνολικά. Οι μεγάλοι θαλάσσιοι δρόμοι του εμπορίου κλείνουν οριστικά. Με τον μεσοπόλεμο και τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο η οικονομική και πληθυσμιακή συρρίκνωση συνεχίζεται και πολλοί πλωμαρίτες παίρνουν το δρόμο της μετανάστευσης στην Αμερική, Αφρική και Αυστραλία.

Η οικονομική δυσπραγία και η απώλεια εργατικού δυναμικού ταλαιπώρησαν το Πλωμάρι μεταπολεμικά. Όμως διατήρησε αρκετές δυνάμεις και μετά το 1970 άρχισε να ξαναπαίρνει το δρόμο της ανάπτυξης, καθώς πολλοί μετανάστες επιστρέφουν και επενδύουν στον τομέα του τουρισμού. Αλλά και η παραγωγή και τυποποίηση ελαιόλαδου εξαιρετικής ποιότητας και η βιομηχανία και βιοτεχνία στον τομέα της παραγωγής ούζου παρέχουν την αισιοδοξία ότι το Πλωμάρι μπορεί να ξαναβρεί τη θέση που του ανήκει στην οικονομία και τον πολιτισμό.