Μυθολογία, Προϊστορία και Ιστορία

Μυθολογία

Πριν από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνος εγκαταστάθηκαν στη Λέσβο Αργείοι με αρχηγό το Ξάνθο, γιό του Τριόπου. Μετά τον κατακλυσμό ο Μάκαρας, από την Ώλενο της Αχαίας, εγκατέστησε νέους κατοίκους στην ερημωμένη Λέσβο.Στην επόμενη γενεά ένας εγγονός του Αιόλου, ο Λέσβος, ερχεται με αποίκους στη Λέσβο, παντρεύεται την κόρη του Μάκαρα Μήθυμνα και δίνει το όνομα του στο νησί και στους κατοίκους, στις δε πόλεις τα ονόματα των θυγατέρων του Μάκαρα: Μυτιλήνη και Μήθυμνα.

Μετά τον Τρωικό πόλεμο έχουμε Αιολικές εκστρατείες στη Λέσβο με αρχηγούς τους γιούς του Ορέστη. Στους ιστορικούς χρόνους, η διάλεκτος της Λέσβου και της Αιολίδος παρουσιάζει ομοιότητα με τη Θεσσαλική και Βοιωτική ενώ στον 5ο π.Χ. αι., Αιολείς της Λέσβου και της Κύμης αναγνώρισαν μιά συγγένεια με τους Βοιωτούς.

Προϊστορία

Στην Ιωνική ποίηση του 8ου π.Χ. αιώνα αναγνωρίζεται Ελληνικός εποικισμός του νησιού πριν από τον Τρωικό πόλεμο. Αυτό όμως δεν αποδεικνύεται από τα αρχαιολογικά δεδομένα, κυρίως γιατί η Λέσβος δεν έχει ερευνηθεί ακόμα επαρκώς ανασκαφικά.

Είναι γνωστοί δώδεκα προιστορικοί οικισμοί, εκ των οποίων μόνο της Θερμής και εν μέρει της Άντισσας έχουν ανασκαφεί συστηματικά. Η Θερμή κατοικήθηκε από το 3200 έως το 2400 π.Χ. περίπου, από προελληνικό πληθυσμό που δημιούργησε τον ιδιάζοντα πολιτισμό στη δυτική Μικρά Ασία με κέντρο την Τροία και ο οποίος εξαπλώθηκε ΒΔ ως τη Θράκη και την Μακεδονία και επηρέασε τους λαούς της Ελλάδας.

Νέες ανασκαφές στον προιστορικό οικισμό του Κουρτίου του Κόλπου της Καλλονής, όπου η ζωή φαίνεται πως ήταν συνεχής από τους νεολιθικούς χρόνους ως και τους γεωμετρικούς, στη Μυτιλήνη, η δύναμη της οποίας στους κλασσικούς χρόνους, συνδέεται από μερικούς αρχαιολόγους με την εξάπλωση των Αιολικών φύλων, και στο σημαντικότερο Αιολικό ιερό του νησιού, στην Κλοπεδή θα δώσουν ίσως τη λύση στο πρόβλημα της εγκαταστήσεως του Ελληνικού στοιχείου στη Λέσβο.

Ιστορία

Η γη της Λέσβου είναι πλούσια και η ζωή εύκολη. Λεσβιακοί αμφορείς στη Σμύρνη και στην Αθήνα δείχνουν ότι η εξαγωγή του κρασιού από Λέσβο άρχισε από τον 7ο π.Χ. αι. Από τις πόλεις της Λέσβου πέντε είναι οι σημαντικότερες: η Μυτιλήνη, η Μήθυμνα, η Άντισσα, η Πύρρα, και η Ερεσσός.

Πρώτο πολίτευμα ήταν η βασιλεία η οποία καταλύεται τον 7ο π.Χ. αιώνα και αντικαθίσταται από ολιγαρχικά πολιτεύματα ή τυραννίες.

Από τον 7ο π.Χ. αιώνα παρουσιάζεται μιά μεγάλη πνευματική και καλλιτεχνική άνθηση. Μουσική και ποίηση είναι οι αγαπημένες τέχνες των Λεσβίων. Τέρπανδος, Αρίων ο Μηθυμναίος, Σαπφώ, Κοιτίων ο Μυτιληναίος είναι από τους πιό περίφημους μουσικούς της αρχαιότητας. Εκπρόσωποι της λυρικής ποίησεις, η Σαπφώ και ο Αλκαίος, ενώ η επική εκπροσωπείται από τον Πυρραίο και τον Τέλεσι τον Μηθυμναίο. Ο Πιττακός ένας από τους 7 σοφούς. Οι ιστορικοί Ελλήνικος ο Μυτιληναίος, Μυρσίλος ο Μηθυμναίος, Ερμείας ο Μηθυμναίος, Χάρης ο Μυτιληναίος, οι φιλόσοφοι Θεόφραστος και Φανίας οι Ερέσιοι, Κράτιππος, οι ρήτορες Αισχίνης, Ποτάμων, Λεσβώναξ ήταν από τους διασημότερους άνδρες της αρχαίας Ελλάδας.

Επί Κύρου η Λέσβος γίνεται φόρου υποτελής στους Πέρσες με συνθήκη και υποχρεώνεται να τους ακολουθεί στις εκστρατείες. To 499/8 π.Χ. οι Λέσβιοι σκοτώνουν τον τύραννο Κώη του Εξάνδρου και δίνουν 70 τριήρεις στην ναυμαχία της Λάδης στον αρχηγό των πόλεων της Μ. Ασίας, Αναξαγόρα τον Ιστιαίο.

Μετά την ήττα της Λάδης, το 494, υποτάσσονται εντελώς στους Πέρσες.Ύστερα από την ναυμαχία της Μυκάλης και την ήττα των Περσών, γίνονται δεκτοί το 477 στο “Συμμαχικό” των Ελλήνων. Το 428 π.Χ. αποστατούν οι λεσβιακές πόλεις πλην της Μήθυμνας απο την Αθηναική Συμμαχία και τιμωρούνται παραδειγματικά από τους Αθηναίους.

Στη συνέχεια πολιορκείται η Μυτιλήνη από τους Λακεδαιμονίους που επιβάλουν την Ολιγαρχία, έως το 377 που έχουμε την συμμετοχή της Λέσβου στη Β΄Αθηναική Συμμαχία.Το 333 γίνεται η άλωση της Λέσβου από τους Πέρσες και εγκατάσταση τυράννων σε όλες τις πόλεις. Ο στρατηγός του Μ. Αλεξάνδου Αιγήλογος το 332 π.Χ. απελευθερώνει τις πόλεις από την περσική κυριαρχία. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, η Λέσβος χάνει τη δύναμη και την επιφανή θέση της στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Το 88 π.Χ. κυριεύτηκε από τους Ρωμαίους. Ο Πομπήιος, χαριζόμενος στον φίλο του ιστορικό Θεοφάνη τον Μυτιληναίο, ανακηρύσσει την Λέσβο αυτόνομη.

Στα 52 μ.Χ. η Λέσβος δέχεται τον χριστιανισμό από τον Απόστολο Παύλο. Το 70 μ.Χ., επί αυτοκράτορα Βεσπασιανού, γίνεται και πάλι ρωμαική επαρχία, τα προνόμια της καταργούνται και τα αποκτά ξανά επί αυτοκράτορα Αδριανού.

Η ειρηνική ζωή τελειώνει κατά τον 8ο αι. μ.Χ. όταν αρχίζουν οι επιδρομές διαφόρων λαών.Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204) η Λέσβος περιέρχεται στη δικαιοδοσία του Βαλδουίνου Α΄ και το 1261 επανέρχεται οριστικά στο Βυζάντιο.

Το 1355 ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε΄Παλαιολόγος παραχωρεί την Λέσβο ως προίκα στον Γενουάτη Φραγκίσκο Γατελούζο. Οι Γατελούζοι κυβερνούν το νησί 107 έτη έως το 1462, που έχουμε την κατάληψη της Λέσβου από τους Οθωμανούς.

Η πρώτη επαναστατική κίνηση στη Λέσβο εναντίον των Τούρκων σημειώνεται το 1817 από τους Παλαιολόγο Λεμονή, Καλλίνικο κ.ά. η οποία όμως προδίδεται και αποτυγχάνει. Στη Φιλική Εταιρεία κύρια στελέχη είναι Λέσβιοι: Βενιαμίν ο Λέσβιος, Ιεροδιάκους Νεόφυτος, Γιαννούκος κ.ά. Κατά τον 15ο περίπου αιώνα γνωρίζει μεγάλη εξάπλωση η ελλαιοκαλλιέργεια και ως τον 18ο έχει φυτευτει σχεδόν ολόκληρη, (πλήν του δυτικού μέρους και των δασών) ακόμη και τα ορεινά.

Το νησί γνωρίζει μεγάλο πλούτο και οικονομική ανάπτυξη, στον δε 19ο αι. κτίζονται μεγάλα και σύγχρονα ελαιοτριβεία και σαπωνοποιεία. Παράλληλα, λόγω της θέσης της στον Αιγειακό χώρο αναπτύσει το εμπόριο και τη ναυτιλία, κυρίως από το λιμάνι της Μυτιλήνης αλλά και από την Μήθυμνα, Πλωμάρι, Πέραμα κ.λ.π.

Έτσι αναπτύσσεται εντόπια ισχυρή αστική τάξη η οποία κτίζει σύγχρονα εργοστάσια και αρχοντικά. Αναπτύσσει τα γράμματα και τις τέχνες, εκδίδονται πολλά περιοδικά και εφημερίδες και στις αρχές του 20ου αι. δημιουργείται η περίφημη ”Λεσβιακή άνοιξη” στα γράμματα και στην εκπαίδευση με τον Μυριβήλη, Βενέζη, Πρωτοπάτση κ.ά. Το 1912 στις 8 Νοεμβρίου απελευθερώνεται από τον Ελληνικό στόλο με επικεφαλής τον ναύαρχο Κουντουριώτη.